Virussen: verspreiding en ziekte voorkomen

 

We zijn aanbeland in de donkere tijd van het jaar waarin sommige virussen zich makkelijk verspreiden.
Al jaren is bekend hoe en waarom mensen juist in deze tijd van het jaar ziek worden van met name virussen die de luchtwegen aandoen.
Ziekten zoals verkoudheden en griep steken ook nu de kop weer op.
Afgelopen week las ik een mooi interview met arts, epidemioloog en emeritus hoogleraar Menno Bouma.
En hoewel ik voor mij niets nieuws las, zette het mij wel weer aan het denken.

 

Wat zijn virussen

Virussen zijn ‘niet levende’ stukjes genetisch materiaal verpakt in een schilletje. Dat genetisch materiaal bestaat uit RNA en/of DNA wat zich kan reproduceren als het in een juiste levende cel van een gastheer terecht komt. Bijvoorbeeld bij de mens.
Met de bouwstenen die zich in de cel van de gastheer bevinden, kan een virus  zich vermenigvuldigen.
Deze nieuwe virussen gaan dan op zoek naar een nieuwe gastheer.
Buiten een lichaam van mens of dier, kan een virus helemaal niets en kan zich ook niet vermenigvuldigen zoals een bacterie dat wel kan op bijvoorbeeld een vaatdoekje.

 

Hoe komen virussen in de mens

Een virus kan niets anders dan zich vermenigvuldigen in de juiste gastheercel. Het kan niet lopen of kruipen en heeft geen vleugeltjes. Toch hebben virussen manieren gevonden naar een lichaam te ‘reizen’ en om in het menselijk lichaam te kunnen binnendringen. De manier van ‘reizen’ en binnendringen zijn aan elkaar gekoppeld en kun je in drie groepen verdelen.
Menno noemt ze:  opportunisten, overlevers en vliegers.

• Opportunisten wachten totdat ze kunnen binnendringen via een opening in de huid. Dit gebeurd dan door direct contact van bloed of sperma van de oude gastheer met de nieuwe gastheer. Aids is hier een voorbeeld van.
  Goede wondverzorging, veilig vrijen, en het gebruik van schone naalden en goedgekeurde bloedproducten in ziekenhuizen, helpen om besmetting met deze virussen te voorkomen.

 

• De overlevers maken gebruik van voedsel. Zij zijn bestand tegen de zure maagsappen en kunnen overleven in de darmen waar ze zich reproduceren. Zij verspreiden zich bijvoorbeeld als iemand zijn handen niet wast na toiletbezoek. Ze blijven achter op voorwerpen die aangeraakt worden. Een nieuwe gastheer raakt een voorwerp met virus aan en krijgt het virus op zijn handen. Vandaaruit komt het op voedsel terecht en via de mond in het maagdarmkanaal. Dit zijn de diarree virussen die omschreven worden als ‘buikgriep’.
  Om besmetting met deze virussen te voorkomen is handen wassen en reinigen van oppervlakken zoals deurklinken van belang.

 

• De derde groep zijn de vliegers. Die reizen mee in hele kleine druppeltjes die de gastheer ‘uitspuugt’ tijdens praten, zingen, lachen, hoesten en niezen. De nieuwe gastheer ademt deze druppeltjes met virus in. Heeft het virus geluk, dan komt het verpakt in het druppeltje in de longen terecht waar het zich dan kan vermenigvuldigen. Die druppeltjes zijn minuscuul klein en kunnen lang in de lucht blijven hangen als er niet goed geventileerd wordt. Je kunt dit vergelijken met sigarettenrook. Dat kan dagen blijven hangen als je de ruimte niet goed ventileert.
  De vliegers zijn de verkoudsheids- en griepvirussen die we in de donkere tijd van het jaar zien. Daaronder valt ook het Corona virus Covid-19.
  Goede ventilatie van ruimten en een sterk immuunsysteem zijn belangrijk om ziek worden door deze virussen te voorkomen.

 

Wat doet ons lichaam tegen virussen

We leven al eeuwen met virussen en ons lichaam heeft effectieve maatregelen ontworpen om ziek worden door virussen te voorkomen.
Tegen opportunisten hebben we een huid die zich heel snel hersteld als we een wondje hebben.
Om overlevers geen kans te geven, hebben we een heel zuur maagsap dat ook de meeste overlevers niet overleven.
En tegen vliegers hebben we een heel leger van afweercellen in onze neus en keel. Virussen die in grote druppels reizen, hebben hier geen schijn van kans. Zij worden ‘gevangen’ door de trilhaartjes in onze neus en door het leger van afweercellen onschadelijk gemaakt. Virussen die in kleine druppeltjes reizen, de aerosolen, hebben een grotere kans om door de barrière van het leger heen te breken en in de longen terecht te komen.
Onze neus en keel zijn er echter op ingericht om virussen en bacteriën tegen te houden. Daar maken we kennis met een virus en het leger van afweercellen ‘leert’ hoe het zo’n virus effectief kan uitschakelen voordat het het lichaam verder binnendringt. Komt zo’n zelfde virus dan weer langs, dan kan het afweerleger zeer snel reageren. Zo bouwen we immuniteit op.

 

Hoe zit het met de ‘PCR-test’

Met de ‘PCR- test’ wordt gemeten of er virussen, of restjes van afgebroken virussen als je al eerder in aanraking bent geweest met het virus, in de neus of de keelholte zitten.
In feite zie je dan dat iemand bezig is met het ‘kennismaken’ met het virus en het trainen van het afweerleger. Iemand is dus bezig met het opbouwen van immuniteit en hoeft helemaal niet ziek te worden als dit proces goed verloopt.
Hoe meer mensen immuniteit opbouwen tegen een virus, hoe sneller een virus uitgeschakeld wordt, hoe minder het virus zich kan verspreiden via aerosolen.
Op deze manier ontstaat een natuurlijke bescherming voor diegenen die een zwakker immuunsysteem hebben.
Dit is wat we groepsimmuniteit noemen.

 

Welke invloed heeft het seizoen op virussen

In het algemeen zien we dat in de herfst er veel verkoudheid optreedt door de Rhinovirussen, in de winter zien we de griepvirussen, de influenza, en in het voorjaar de Corona virussen.

Met name in de herfst en de winter krijgen er veel mensen last van verkoudheid en/of griep. Dat heeft te maken met het feit dat aerosolen (de hele kleine druppeltjes) langer in met name droge lucht blijven hangen. In de herfst en de winter stoken we de kachel lekker op en wordt de lucht in binnenruimten zoals huis, kantoor en scholen droger. In die omstandigheden kunnen grote hoeveelheden aerosolen met virussen in een ruimte blijven circuleren. Daarnaast  zitten we meer binnen en dichter op elkaar. Door de grote hoeveelheid aerosolen kunnen virussen makkelijker in de longen terecht komen. Als een verkouden kind in de klas lekker zit te hoesten, dan komen er heel veel virussen in de lucht terecht die ingeademd worden door de andere kinderen.
Hetzelfde geldt voor een verkouden collega op het werk of voor gezinsleden thuis.

 

Hoe kun je in de donkere tijd voorkomen dat je ziek wordt door een virus

In de donkere tijd van het jaar hebben we voornamelijk te maken met ‘vliegers’.
Het is van belang om te zorgen dat de omstandigheden voor deze groep virussen zo slecht mogelijk is.

Dit zijn maatregelen die je zelf kunt nemen om te voorkomen dat je ziek wordt.

♥ Ventileer je huis goed. Dat wil zeggen dat je dagelijks de ramen minimaal een half uur openzet zodat er veel frisse, vochtige buitenlucht naar binnen kan. Zeker in de slaapkamer waar een ziek persoon slaapt, is dit van belang om de hoeveelheid aerosolen te verminderen.
Ook klaslokalen en kantoren zouden dagelijks minimaal in de pauzes goed geventileerd moeten worden.

 

♥ Zorg dat je dagelijks frisse buitenlucht krijgt. Stap op de fiets om naar school of werk te gaan, om boodschappen te doen of ga dagelijks een minimaal een half uur wandelen.

 

♥ Neem extra vitamine C en D om je afweersysteem te ondersteunen

 

♥ Gebruik een gezonde voeding. Let met name op dat je niet teveel suiker binnenkrijgt en dat valt niet mee met al het snoepgoed dat in deze tijd in de winkels ligt.

 

♥ Zorg voor voldoende rust. In de winter heb je meer behoefte aan slaap dan in de zomer. Ga dus op tijd naar bed.

 

♥ Ontspan en maak plezier. Doe dingen waar je blij van wordt en verminder stress waar je kan.

 

♥ Vermijd plekken waar veel mensen in een slecht geventileerde ruimte zijn.

 

♥ Leef in het ritme van de natuur, dan doe je die dingen waar je gezond en vitaal bij blijft in ieder seizoen.
In de serie e-boekjes over ‘Leven in het ritme van de seizoenen‘ geef ik je handreikingen hoe je in ieder seizoen kunt meebewegen met de energie van de natuur. Je kunt de e-boekjes hier bestellen.

 

Ik wens je een gezonde herfst en winter toe.

 

Warme groet, Astrid  

 

PS:

Hier kun je het interview met Menno Bouma lezen.